Darbeler Tarihi

Dünyanın bir ucunda Kahire'deki Tahrir Meydanı var. Öte ucunda da Amerikalı bir entelektüel, Doğu Boston'daki yoksul bir işçi mahallesinin yan yana sıralanmış tuğla evlerinden birinde ağır hareketlerle dolanıyor. Adı Gene Sharp. Omuzları düşük, saçları ak, 83 yaşında, orkide yetiştiriyor, internet kullanmayı hâlâ bilmiyor ve pek tehlikeli bir adama benzemiyor. Fakat dünyanın despotları için fikirleri ölümcül olabilir.

Kendi ülkesinde pek az insan Sharp'tan haberdar. Fakat on yıllardır şiddetsiz devrime dair yazdığı pratik yazılar (bunlardan en dikkat çekicisi "Diktatörlükten Demokrasiye" adlı 93 sayfalık kitap. Otokratları devirme kılavuzu denebilecek olan bu kitabı 24 dilde internetten indirmek mümkün) dünyanın dört bir köşesindeki muhaliflere ilham veriyor.

Mısır'daki 6 Nisan Gençlik Hareketi 2005'teki başarısız bir teşebbüsten sonra toparlanmaya çalışıyordu. Hareketin önde gelen stratejistlerinden Ahmed Mahir, Sırp hareketi Otpor'u incelerken Sharp'a rastladı. Okuduklarından etkilendiğini söylüyor. Hiçbir partiye bağlı olmayan Uluslararası Şiddetsiz Mücadele Merkezi yıllar önce Kahire'de bir atölye çalışması yaptığında dağıttığı metinler arasında Sharp'ın "Şiddetsiz Eylemin 198 Yöntemi" de vardı.

Sonradan kendi başına benzer oturumlar örgütleyen Mısırlı blogcu Dalya Ziyade, çalıştaya katılanların hem Tunus hem Mısır isyanlarında aktif olduğunu söylüyor. Bazı aktivistlerin Sharp'ın eserlerinden bölümleri Arapçaya çevirdiğini ve "diktatörlerin zayıf noktalarına vurma" mesajının kendilerini çok etkilediğini anlatıyor. Sharp'ın eski öğrencisi ve Şiddetsiz Mücadele Merkezi'nin kurucusu Peter Ackerman, akıl hocasını "fikirlerin taşıdığı gücün" kanıtı olarak gösteriyor.

Sharp dik başlı olduğu kadar fazlasıyla utangaç biri ve bu övgüleri kabul etmemeye özen gösteriyor. Devrimciden ziyade bir düşünür o, fakat gençken Amerika'nın Güney'indeki ırk ayrımcılığını protesto etmiş ve Kore Savaşı sırasında askerlik yapmayı reddettiği için federal hapishanede 9 ay yatmış.

Mısırlı protestocularla hiçbir teması olmadığını söylüyor. Bununla birlikte geçenlerde Müslüman Kardeşler'in "Diktatörlükten Demokrasiye" kitabını internet sitesine koyduğunu öğrenmiş. Sharp, Hüsnü Mübarek'i deviren devrimi "cesaret verici" bir işaret olarak görse de, "Bunu Mısır halkı yaptı, ben değil" demeyi ihmal etmiyor. Kahire'de olanlara dair CNN'in yaptığı yayınları Doğu Boston'daki mütevazı evinde izlemiş. Ev, Sharp'ın Harvard Üniversitesi'nde seminerler verdiği ve Darmouth'daki Massachusetts Üniversitesi'nde siyaset bilimi derslerine girdiği sırada, 1983'te kurduğu Albert Einstein Vakfı'nın merkezi aynı zamanda. Gandi gibi devrimcilere, şiddetsiz ayaklanmalara, sivil hak mücadelelerine, ekonomik boykotlara vs. dair çalışmaları temel alan Sharp, özgürlük davasının strateji ve planlama gerektirdiği sonucuna varmış. En iyisinin barışçı protesto olduğunu çünkü otokratları müdahaleye kışkırttığını söylüyor ve ekliyor: "Şiddet kullanarak mücadele ederseniz, düşmanınızın en iyi silahıyla mücadele etmiş olursunuz." 2007'de Venezüella Devlet Başkanı Hugo Chavez Sharp'ı kınadı ve WikiLeaks'in ele geçirdiği diplomatik yazışmalara bakılırsa, Burma'daki yetkililer de onu "hükümeti devirmeyi" amaçlayan gösterileri başlatan komplonun parçası olmakla suçladı. 2008'de İran bir propaganda çizgi filminde Sharp'a da yer verdi ve onu "Amerika'nın başka ülkelere sızmakla görevlendirdiği" bir CIA ajanı olmakla itham etti. Sharp eylemin neye benzediğini biliyor. 1989'da Tiananmen Meydanı'ndaki ayaklanmaya tanıklık etmiş. 1990'ların başında, Burma muhalefetine danışmanlık yapan emekli Albay Robert L. Helvey'in davetiyle gizlice bir isyancı kampına girmiş. Helvey ile Harvard'dayken tanışmışlar. Eski asker profesörün savaşı önleyebilecek fikirleri olduğunu düşünüyor. Helvey o günleri şöyle hatırlıyor: "Gene Sharp'ın eserlerini mum ışığında okuduğumuz o kamptaydık işte. Bu adam toplumu ve toplumsal gücün dinamiklerini muazzam bir derinlikle kavrıyor." Sharp çalışmalarının daha çok eksikleri olduğunu söylüyor. Yeni kitabı "Sharp'ın İktidar ve Mücadele Sözlüğü: Mücadelelerde Sivil Direniş Terminolojisi" adlı yeni kitabını geçenlerde yayınevine teslim etmiş. Kitap bu sonbaharda yayınlanacak. Okurların kitabın ismini kendisinin koymadığını bilmesini istiyor. "Biraz iddialı bir isim" diyor. Şimdi kendisi gibi totaliterlik meselesini dert edinmiş olan Einstein'ın çalışmalarına dair bir kitap üzerinde çalışıyor. Bu arada Sharp Ortadoğu'yu yakından takip etmekten geri durmuyor. Mısırlı protestocuların barışçı eylemi sürdürmek konusunda sergilediği disiplinden ve bilhassa korkusuzluklarından çok etkilendiğini vurguluyor. "Gandi'nin söylediği de tam buydu. İnsanlar diktatörlükten korkmuyorsa, diktatörün başı büyük belada demektir" diyor.

NY Times (Sabah)